Wilma de Bruijn
General ManagerEurapco
Samen een nieuwe toekomst creëren
De impact van COVID-19 op mens en samenleving is fors. Als ik kijk naar wat ik om me heen ervaar, dan lijkt het wel alsof veel mensen in een soort angstcurve zitten. Ze zijn overspoeld door stress. Met als gevolg groeiende angstgevoelens, slecht kunnen slapen, nervositeit, licht geraakt zijn en steeds moeilijker kunnen ontspannen. Ook is er een groep mensen die denkt dat het COVID-19 probleem helemaal niet bestaat. Voor hen loopt het allemaal niet zo’n vaart. Kernvraag voor mij is: hoe gaan we nieuwe balans vinden in een wereld van grote uitersten? Om door deze fase heen te komen, zullen we onszelf opnieuw moeten leren uitvinden. Er schuilt wat mij betreft een natuurlijke wijsheid in de woorden van de managementdeskundige Drucker: “De beste manier om de toekomst te voorspellen, is ze te creëren”. Het wordt niet meer zoals het was, maar het hoeft niet slechter te worden. Integendeel, als we ons hoofd maar koel weten te houden en ons niet laten ondersneeuwen door negatieve gedachtes en emoties.
Angst voor de toekomst
Veel mensen hebben het vanwege COVID-19 psychisch zwaar. Er is angst voor de toekomst en het gevoel dat er niets is om naar uit te kijken. Rouwexperts in het gezaghebbende Harvard Business Review spreken er zelfs over dat de emoties die we als mensheid nu voelen te vergelijken zijn met die bij rouw. Dat doet me denken aan het betekenisvolle werk van de Zwitsers/Amerikaanse arts en psychiater Elisabeth Kübler-Ross die met haar change curve het proces beschrijft als we geconfronteerd worden met een heftige crisis in ons leven.
In de lijn met de curve van Kübler-Ross zijn we allereerst massaal door het virus en het tot stilstand komen van tal van menselijke activiteiten in een shock-toestand gekomen. Via een proces van het niet kunnen of willen geloven, het willen ontkennen van de feiten (denial), raakten we gefrustreerd dat het nieuwe normaal anders is dan wat we gewend waren (frustration). Dat heeft bij velen tot stress en gebrek aan voldoende energie geleid (depression). Nu is het tijd om opnieuw verantwoordelijkheid te nemen voor de situatie die we ervaren. Kübler-Ross beschrijft daarvoor drie gouden sleutels: Experiment, Decision en Integration, het testen van een nieuwe aanpak, het gaan staan voor ‘het nieuwe’ en het worden van een ‘nieuw mens’ door de vernieuwing te integreren in alle aspecten van het leven.
De kracht van het ‘niet-weten’
Nadrukkelijker dan tevoren ervaart de mensheid de kwetsbaarheid van het leven. Veel mensen om me heen zijn bang geworden. Ze hebben het gevoel de controle over het bestaan te hebben verloren. Om de nieuwe werkelijkheid maar niet volledig onder ogen te hoeven zien, verzinnen we onzinnige verhalen en complottheorieën, die de collectieve disbalans versterken. Natuurlijk moeten we alert zijn en blijven op COVID-19. Social distancing is op dit moment nodig om verstandig met het virus om te gaan, maar we moeten niet doorslaan. Laten we tegelijkertijd ook waakzaam blijven om niet langer te blijven hangen in de eerste vier fasen uit de change curve van Kubler-Ross. Ik weet ook niet hoe ‘het nieuwe’ eruit gaat zien. Konden we 10, 50 of 100 jaar geleden bevroeden hoe de samenleving in 2020 eruit zou zien? Het is een kunst om als mens de kracht van het ‘niet-weten’ te durven accepteren. Om onzekerheid te omarmen, door bijvoorbeeld meer vragen te stellen. Dat leidt tot nieuwe impulsen en inzichten. Die kunnen we in de praktijk testen. Op basis daarvan kunnen we samen weer een nieuwe toekomst creëren.
Van stress- naar gelukshormonen
Het vernieuwingsproces vraagt om nieuwe balans op alle terreinen in ons leven. Dat begint bij onszelf en als we allemaal één iemand in onze omgeving zouden helpen bij het vinden van die hernieuwde balans, dan kunnen we met elkaar wonderen verrichten.
Als we aanhoudend stress ervaren, dan maakt ons lichaam meer adrealine aan, evenals het stress-hormoon cortisol. Het je bijvoorbeeld veelvuldig zorgen maken over je fysieke gesteldheid of de mogelijke besmetting door mensen in je omgeving, verhoogt de werking van stress-hormonen in je lichaam. Dat gebeurt ook door je boos of angstig te voelen omdat je gevoel van vrijheid wordt beperkt, als je je eenzaam of afgezonderd voelt door het geringe contact met anderen, of als je je gekwetst voelt doordat anderen oordelen over jouw situatie. Als je te lang nadenkt over alle doemscenario’s in je leven, dan ga je jezelf ook angstig, bedroefd, vreemd en rusteloos voelen. Je raakt uit balans, en hebt geen toegang meer tot je innerlijke bron van creativiteit en inspiratie.
In plaats van stress-hormonen kan je er ook aan werken om gelukshormonen aan te maken in je lichaam. De hardlopers onder ons kennen allemaal het befaamde runner’s high gevoel. Dat is geen fabeltje, maar het praktische gevolg van het aanmaken van endorfine. Al na tien minuten sporten en actief bewegen worden endorfines aangemaakt. Deze stoffen komen ook vrij als we de liefde bedrijven, lachen of bij het volbrengen van kleine alledaagse taakjes. Naast endorfine bestaan er diverse andere gelukshormonen, die helpen innerlijke rust en compleetheid te ervaren, ongeacht de situatie om ons heen.
Vliegwieleffect
We kunnen er veel aan doen om een kalme geest te bevorderen. ons beter te voelen, om nieuwe balans te vinden in alle aspecten van het leven. Vanuit de gezondheidszorg krijgen we daarvoor tal van praktische oplossingen aangedragen, zoals bijvoorbeeld het meer structuur geven aan je dag, het gezond eten en bewegen, het op een dag voldoende inbouwen van ontspanningsmomenten, het actief houden van je hersenen, het zoeken van afleiding, het in verbinding blijven met mensen om je heen en het wat minder volgen van het nieuws en berichtgeving via social media of appgroepen.
We hoeven niet te wachten met ons leven tot er een oplossing is voor de coronacrisis. Sterker nog: hoe sneller we leren om te gaan met de onzekerheid van ons bestaan, de kwetsbaarheid van het leven, de onmacht om alles te kunnen controleren, hoe sneller we samen een nieuwe toekomst zullen creëren. Als we elkaar bekrachtigen in dat proces, dan ontstaat er een vliegwieleffect dat zijn weerga niet kent.
Het enige wat we over de toekomst weten,
is dat ze anders zal zijn. Proberen de toekomst
te voorspellen, is als proberen om ’s-nachts
in een auto een landweggetje af te rijden
zonder licht en kijkend door de achterruit.
De beste manier om de toekomst te
voorspellen is ze te creëren.
- Peter Drucker
Wilma de Bruijn -
