Willem Vreeswijk
Hoofdredacteur VVP/New Financial ForumNew Financial Forum
Concrete bouwstenen voor een nieuwe economie (deel 2)
Tien jaar na de crisis lijken de IJslanders de wind weer in de rug te hebben. Maar hoe duurzaam is dit economisch wereldwonder eigenlijk, in hoeverre is het vertrouwen hersteld en welke innovaties dragen bij aan een nieuwe economie. De stichting New Financial Forum ging in samenwerking met Ivo Valkenburg op onderzoek uit en bezocht tijdens een Learning Journey eind mei de echte movers & shakers in IJsland.
Een overzicht van alle ontmoetingen en geleerde lessen publiceren we in de zomereditie van het New Financial Magazine. Op de site doen we wekelijks verslag van één van de bijzondere ontmoetingen. Dit keer Katrin Oddsdottir (een van de IJslanders die meeschreef aan een nieuwe grondwet).
Een nieuwe grondwet schrijven met de hele bevolking van een land, kan dat? Ja, IJsland heeft het gedaan. Katrin Oddsdottir was een van de direct betrokkenen. Tien jaar geleden sprak ze als student aan de rechtsfaculteit de demonstranten toe. Toen nog vanuit verontwaardiging en boosheid. Na haar studie werd ze een gerespecteerd advocaat op het gebied van mensenrechten en inmiddels is ze volledig toegewijd om ervoor te zorgen dat de nieuwe constitutie ook daadwerkelijk wordt ingevoerd.
Oddsdottir: “Het moment dat de premier IJsland failliet verklaarde, was een iconisch moment. Toen we de woorden ‘God bless Iceland’ hoorden vochten paniek en woede om de voorrang. Ikzelf haalde direct het beetje spaargeld dat ik had van de bank en kocht er rijst voor. De grootste schok was dat we ons vertrouwen hadden verloren. Het was een wake-up call. We beseften dat er een nieuwe realiteit was ontstaan met maar drie zekerheden: de natuur, wij mensen en onze cultuur. Geld en geldsystemen zijn fictie. Na de demonstraties gingen we massaal met elkaar in gesprek over de nieuwe waarden in de samenleving.”
De regering voelde dit goed aan en gaf aan dat het tijd was voor een nieuwe grondwet. “Ik wilde niet de politiek in, omdat elk systeem nu eenmaal altijd zijn best zal doen om zichzelf in stand te houden. Wel wilde ik als buitenstaander een bijdrage leveren aan een dialoog over nieuwe waarden en eventueel meedenken over het herschrijven van de nieuwe grondwet.”
In november 2009 namen 1.000 IJslanders deel aan een dialoog over de nieuwe waarden. “Een magische ervaring om met zoveel mensen te praten over wat echt van belang is. Alle thema’s hebben we op papier gezet en overhandigd aan een comité van wijze mensen die er een rapport van 600 pagina’s over hebben geschreven, bedoeld als input voor het vervolg.”
Dat vervolg kwam er. In 2011 volgden de verkiezingen voor een Constitutionele Raad, die de grondwet zou gaan herschrijven. Hieraan deden 500 mensen mee die allemaal op de belangrijkste radiozender hun droom over een nieuw IJsland mochten vertellen. Uiteindelijk werden in totaal 25 mensen gekozen om in de raad plaats te nemen, onder wie Oddsdottir.
“Gezamenlijk hebben we de grondwet herschreven. De tekst hebben we ingeleverd bij de regering, maar nog voordat de nieuwe grondwet kon worden ingevoerd, ging het mis. Een aantal deelnemers uit de grotere groep van 500 kandidaten stapte alsnog naar de rechter omdat ze het niet eens waren met het verkiezingsproces. De rechter vond dat er in het algemeen niets mis was met het proces, maar vond hier en daar wat kleine omissies die er uiteindelijk toe hebben geleid dat de verkiezingen ongeldig werden verklaard. We waren dus terug bij af. Het parlement had toen drie keuzes: een streep door het plan, het proces overdoen of de 25 raadsleden aanstellen als een comité van aanbeveling. De derde optie werd gekozen en eigenlijk was dit de best mogelijke uitkomst. Hier kregen we vier maanden de tijd voor. We zorgden voor totale transparantie door het hele proces online te zetten en de deuren van onze vergaderkamers wijd open te zetten. De reacties op social media waren zeer positief en er werden nieuwe ideeën aangedragen, zoals: dieren- en natuurrechten’. In de uiteindelijke tekst kwamen 214 artikelen terecht.”
De tekst werd overhandigd aan het parlement, maar die wisten eigenlijk niet goed wat ze er mee aan moesten. Een meerderheid van de IJslandse bevolking gaf echter in 2012 in een Nationaal Referendum aan de nieuwe grondwet te omarmen. Anno 2018 is hij er echter nog steeds niet, ook al is Oddsdottir hoopvol dat de nieuwe regering onder leiding van de meer progressieve Katrin Jakobsdottir meer open staat voor de nieuwe grondwet. “Wij IJslanders weten sinds de crisis dat we zelf verantwoordelijk zijn voor de verandering die we willen zien en we nemen het heft in eigen handen. De tijd is nu wel rijp voor de nieuwe grondwet en die gaat er komen ook.”
Willem Vreeswijk - Alleen als wij honderd procent verantwoordelijkheid nemen voor alles wat er in ons leven gebeurt, kunnen we een bijdrage leveren aan een nieuwe financiële wereld.
